Het open woord is een bundel felle open brieven geschreven in de jaren 1965-1974 waarin zij dissidenten als Pasternak, Solzjenitsyn en Sacharov verdedigt. In alle openbaarheid en in een grootse stijl. Na als student in de jaren
twintig van de vorige
eeuw te zijn gearresteerd
en verbannen werkte
Lidija Tsjoekovskaja
enige jaren als redacteur
bij een uitgeverij van
kinderboeken. Naar
aanleiding van de
arrestatie en – naar later
bleek – moord op haar
echtgenoot schreef zij
midden in die tijd van repressie de beklemmende
roman Sofia Petrovna/Het verlaten huis. Nadat
Tsjoekovskaja het haar had voorgelezen zei de
dichter Anna Achmatova hierover: ‘Ieder woord
ervan is waar.’ Haar tweede roman, Duik in de diepte,
is gesitueerd in 1949 toen een nieuwe golf van
vervolging en antisemitisme werd ingezet. Na het
einde van de dooi onder Chroestsjov verzette zij zich
openlijk tegen het opnieuw intredende repressieve
klimaat van leugenachtigheid, manipulatie en
zwijgen. In 1974 werd zij uit de Schrijversbond
gezet. De transcriptie van haar verdedigingsrede is
in het boek opgenomen.
Wie is deze vrouw, door Solzjenitsyn omschreven
als ‘een sieraad voor de Sovjetliteratuur’? De frisheid,
kracht en de literaire kwaliteit van haar open
brieven rechtvaardigen deze vertaling en publicatie,
en daarmee de hernieuwde aandacht voor haar
werk.
Enkele fragmenten uit Women’s Works in Stalin’s
Time van Beth Holmgren duiden vanuit een
feministisch perspectief het belang, de werkwijze
en de bijzondere plaats die vrouwen, zoals Lidija
Tsjoekovskaja, in de Sovjetliteratuur innemen. De namen van de mannen die zij verdedigt kennen we nog. Zij lijkt vergeten? Dat zetten we recht!
'Dit boek is - helaas - actueler dan ooit.' HET OPEN WOORD
Lidija Tsjoekovskaja
1965
Grafrede (ter nagedachtenis aan Frida Vigdorova)
1966
Aan Izvestia (over de zaak Andrej Sinjavski en Joeli Daniël)
Vragen die op de schrijversbijeenkomst gesteld zijn aan
Lev Nikolajevitsj Smirnov
Aan Uitgeverij Detskaja Literatoera
(over de inleiding bij een boek van I.I. Miltsjik)
Aan Michail Sjolochov (over de zaak Sinjavski en Daniël)
1968
Geen executie, maar een gedachte, een woord
De verantwoordelijkheid van de schrijver en de onverantwoordelijkheid
van de Literatoernaja Gazeta
Telegram aan Aleksandr Solzjenitsyn bij zijn vijftigste verjaardag
1969
Aan het Presidium van de Schrijversbond van de USSR
(over de uitsluiting van Aleksandr Solzjenitsyn)
1971
Aan het Strafrechtelijk College ter verdediging van
Rejza Anatoljevna Palatnik
1973
De toorn van het volk
1974
Het laatste woord
(bij Tsjoekovskaja’s uitsluiting van de Schrijversbond)
Het doorbreken van het zwijgen
(bij het uitkomen van Solzjenitsyns De Goelag Archipel)
Solzjenitsyn is gearresteerd
LIDIJA TSJOEKOVSKAJA, EEN MOEDIG MENS
Gerrit Jolink
VROUWELIJKE AUTEURS IN DE TIJD VAN STALIN
Beth Holmgren
BEELDBIOGRAFIE
NOTEN
PERSONENREGISTER
VERANTWOORDING
PUBLICATIES VAN LIDIJA TSJOEKOVSKAJA, een selectie