Soms passen de problemen van patiënten niet in één vakje: een probleem komt immers zelden alleen. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor zogenaamde dubbeldiagnoseproblematiek, zoals het samengaan van een verslaving en andere psychische stoornissen of verslaving bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Maar het kan ook dat de problemen nog complexer zijn en er sprake is van triple-diagnoseproblematiek, oftewel het samengaan van psychische stoornissen, verslaving en een licht verstandelijke beperking. Daarover gaat dit boek. Veel hulpverleners krijgen te maken met triple problematiek. Toch is hier nog maar weinig over bekend. Er zijn bijvoorbeeld nog nauwelijks richtlijnen en ook in opleidingen komt het weinig aan bod. De zorg voor patiënten met triple problematiek vraagt veel van hulpverleners. Dit boek biedt praktische tips en handvatten voor de begeleiding en behandeling van mensen met triple problematiek. Ook bevat het achtergrondinformatie over het voorkomen van triple problematiek, oorzaken ervan en kenmerken van de doelgroep. Praktijkboek triple problematiek is geschreven voor hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg, verstandelijk gehandicaptenzorg, forensische zorg, jeugdzorg en maatschappelijke opvang. Maar ook voor huisartsen, praktijkondersteuners, sociale wijkteams en andere hulpverleners die in hun praktijk te maken hebben met mensen met triple problematiek biedt het interessante kennis, inzichten en handvatten. INHOUD Introductie 9 Leeswijzer 10 Belangrijke begrippen 10 Deel 1: De doelgroep in beeld 1. Triple problematiek 15 Drie soorten problemen 15 Een diverse doelgroep 20 Tussen wal en schip 22 2. Een veelvoorkomend verschijnsel 27 Comorbiditeit 27 Psychische stoornis en verslaving 29 Psychische stoornis bij mensen met een licht verstandelijke beperking 31 Verslaving bij mensen met een licht verstandelijke beperking 36 Triple problematiek 40 3. Drie met elkaar samenhangende problemen 43 Kip of ei? 44 Triple? Trouble! 49 Deel 2: Triple problematiek in de praktijk 4. Signaleren en screenen 55 Het belang van screening 56 Rode vlaggen en handige vragen 58 Signalen bespreken 67 Alles op een rijtje 68 5. Communicatie en bejegening 69 Communicatie 70 Opbouwen van een werkrelatie 74 Bejegening 77 Een ezelsbruggetje 80 6. Begeleiding als stevige basis 85 Methodieken 85 Is dat mijn taak?! 93 Verschillende petten 94 Deel 3: Het inschakelen van extra hulp 7. Verwijzen: maar waarheen? 99 Safety first 99 Passende zorg volgens de patiënt 100 Passende zorg volgens de hulpverlener 104 Wáár vind je passende zorg? 105 Hoe regel je passende zorg? 110 8. Diagnostiek en behandeling 111 Diagnostiek 111 Je wilt veel weten! 113 Waar moet je beginnen? 120 Wat is er nodig om verder te komen? 121 Uitgangspunten in behandeling 123 Passende zorg 124 Psychotherapie bij triple problematiek 127 Medicamenteuze behandeling bij triple problematiek 128 De rol van de begeleider 129 9. Samenwerken: tobben of teamwork? 133 Uitgangspunten bij teamwork 133 Effectief teamwork 136 Samenwerking op steeds hoger niveau 137 Tegengif bij tobben over teamwork 138 We komen er samen gewoon niet uit… 142 Deel 4: Bijlagen en achtergrondinformatie Bijlage 1: Verstandelijke beperking 145 Een verstandelijke beperking gedefinieerd 145 Verschillende gradaties 148 Oorzaken van een verstandelijke beperking 150 Bijlage 2: Psychische stoornissen 152 Ziek en gezond; gek en normaal 152 Psychiatrie door de jaren heen 155 Classificatiesystemen 156 Bijlage 3: Middelengebruik en verslaving 159 Stadia van middelengebruik 159 Middelen en hun werking 161 Bijlage 4: Meer weten…? 174 Psychische stoornissen en verslaving 174 Psychische stoornissen bij mensen met een lvb 174 Middelengebruik en verslaving bij mensen met een lvb 175 Triple problematiek 175 Signaleren en in kaart brengen 175 Verwijzen en samenwerken 176 Behandeling van psychische stoornissen bij mensen met een lvb 176 Behandeling van verslaving bij mensen met een lvb 176 Behandeling van triple problematiek 177 Aangehaalde literatuur 179 Over de auteurs 183