Van historische kritiek en methode tot de rol van geschiedenis in wetenschap en maatschappij Dit boek brengt je achter de schermen van het historisch onderzoek. Het maakt duidelijk wat historici doen, hoe ze dat doen, en waarom ze dat doen. Historici willen antwoorden vinden op vragen over mens en maatschappij in het verleden. Tijdens hun onderzoek moeten ze evenwel een aantal spelregels volgen. Eerst zoeken ze naar getuigenissen uit eerste hand, en dat kunnen teksten, interviews, beelden of artefacten zijn. Na de kritische doorlichting van dat bronnenmateriaal vergelijken ze hun bevindingen met resultaten van anderen. Ten slotte analyseren ze de historische context in een boeiend geschreven onderzoeksverslag. Daardoor zijn geschiedkundigen voortreffelijke vorsers, verhalenvertellers en schrijvers. Naast een inleiding op de historische kritiek en methode, reflecteert het boek op de rol van geschiedenis als wetenschap: wat zijn de trends en debatten in de geschiedschrijving? In hoeverre kunnen historici kennis over het verleden bereiken? En welke rol hebben historici in de maatschappij? Ook hier wordt duidelijk dat geschiedenis een werkwoord is: je kan ermee aan de slag. Dit boek brengt je achter de schermen van het historisch onderzoek. Het maakt duidelijk wat historici doen, hoe ze dat doen, en waarom ze dat doen. Historici willen antwoorden vinden op vragen over mens en maatschappij in het verleden. Tijdens hun onderzoek moeten ze evenwel een aantal spelregels volgen. Eerst zoeken ze naar getuigenissen uit eerste hand, en dat kunnen teksten, interviews, beelden of artefacten zijn. Na de kritische doorlichting van dat bronnenmateriaal vergelijken ze hun bevindingen met resultaten van anderen. Ten slotte analyseren ze de historische context in een boeiend geschreven onderzoeksverslag. Daardoor zijn geschiedkundigen voortreffelijke vorsers, verhalenvertellers en schrijvers. Naast een inleiding op de historische kritiek en methode, reflecteert het boek op de rol van geschiedenis als wetenschap: wat zijn de trends en debatten in de geschiedschrijving? In hoeverre kunnen historici kennis over het verleden bereiken? En welke rol hebben historici in de maatschappij? Ook hier wordt duidelijk dat geschiedenis een werkwoord is: je kan ermee aan de slag. WOORD VOORAF INLEIDING: HISTORISCH ONDERZOEK? 1. Wat is geschiedenis? Connotaties Definities 2. Is geschiedenis een wetenschap? Een negentiende-eeuwse discipline Een postmoderne uitdaging PRAKTIJK: Wat doen historici? I. VRAGEN 1. Probleemgericht 2. Afgebakend 3. Falsifieerbaar II. BRONNEN 1. Soorten Geschreven bronnen Mondelinge bronnen Visuele bronnen Materiële bronnen 2. Bewaring Structurele redenen Incidentele redenen 3. Raadpleging Privaat of openbaar? Bron, reproductie of uitgave? III. KRITIEK 1. Vormelijke kritiek Authentiek of vervalst? Origineel of kopie? Wie, wanneer, waar? Oorspronkelijk of ontleend? 2. Inhoudelijke kritiek Waarom? Waartoe en voor wie? Wat? Hoe? 3. Oordeel IV. SYNTHESE 1. Vergelijken Weinig bronnen Veel bronnen 2. Interpreteren Ordenen Stelling 3. Redigeren Stijl Structuur Annotatie METHODE: Hoe? V. SCHAAL 1. Tijd Chronologie Lineair, cyclisch en relatief Periodiseren 2. Plaats Geografische en ecologische geschiedenis Comparatieve geschiedenis Imagined communities Postkoloniale en globale geschiedenis Transregionale en transnationale geschiedenis 3. Schaal Histoire totale Microstoria Jeux d’échelles VI. CONTEXT 1. Sociale geschiedenis Social turn Social Theory 2. Economische geschiedenis New Economic History Marxisme en Rational Choice theory 3. Cultuurgeschiedenis Cultural turn Historische antropologie & hermeneutiek 4. Politieke geschiedenis Bringing politics back in Prosopografie en netwerkanalyse 5. Religieuze geschiedenis New Religious History Insider/Outsider-debat 6. Contextuele analyse Structuur en oorzaken Agency en betekenissen It depends VII. INTERDISCIPLINARITEIT 1. Oral history Ontstaan Methode 2. Visual history Ontstaan Methode 3. Material history Ontstaan Methode DISCIPLINE: Waarom? VIII. HISTORIOGRAFIE 1. What was history? 2. What is history now? 3. Historiografisch debat Soorten Noodzaak 4. Infrastructuur Congressen Review essay IX. KENNIS 1. Feiten? 2. (Re)constructie? 3. Objectief? 4. Wetenschap? X. MAATSCHAPPIJ 1. Historische cultuur Collectieve herinnering Erfgoed Memory industry 2. Maatschappelijke rol? Geschiedenis als leermeesteres? Geschiedenis leert niets? Het verleden als vreemd land Geschiedenis als methode Geschiedenis als maatschappelijke resource 3. Publieksgeschiedenis BESLUIT: WAAROM HISTORISCH ONDERZOEK? APPENDIX I: MEDIAGESCHIEDENIS IN EEN NOTENDOP Schrift (Boek)drukkunst Audiovisuele media Digitale media APPENDIX II: BEKNOPTE GESCHIEDENIS VAN DE WEST-EUROPESE GESCHIEDSCHRIJVING Klassieke oudheid Joods-christelijke traditie Middeleeuwen Humanisme en hervorming Wetenschappelijke revolutie en verlichting Na de rankeaanse revolutie GLOSSARIUM Algemeen (Hulp)wetenschappen Bronnen BEREDENEERDE BIBLIOGRAFIE PERSONENREGISTER WOORD VAN DANK