De strijd om de onafhankelijkheid in Indonesië tussen 1945 en 1949 heeft letterlijk en figuurlijk zijn sporen nagelaten. In beeld en tekst nemen de auteurs de lezer mee op hun zoektocht langs mensen, objecten en plaatsen in Indonesië en Nederland. In dit tweetalige Indonesisch/ Nederlandse boek draait het om de persoonlijke ervaringen van burgers en militairen die het conflict van nabij meemaakten. Er wordt stilgestaan bij de vraag hoe mensen uit beide landen terugkijken op die tijd en hoe herinneringen daaraan al dan niet levend worden gehouden. Op deze manier brengen de auteurs de menselijke maat terug in een intrigerende geschiedenis. Welke keuzes maakten getuigen en tijdgenoten destijds, aan wie bleven zij loyaal, en waarom? Hoe leven hun ervaringen voort in het heden en welke betekenis heeft die periode nu, voor henzelf, maar ook voor anderen voor wie die geschiedenis belangrijk is? Perjuangan kemerdekaan di Indonesia antara tahun 1945 dan 1949 telah meninggalkan jejaknya, secara tersirat maupun tersurat. Melalui gambar dan teks, penulis mengajak pembaca menelusuri orang, benda, dan tempat di Indonesia dan Belanda. Buku bilingual Indonesia/Belanda ini berfokus pada pengalaman pribadi warga sipil dan personel militer yang berdiri tanpa jarak dengan konflik yang terjadi. Karya ini mempertimbangkan bagaimana orang-orang dari kedua negara melihat kembali waktu itu dan bagaimana kenangan itu tetap hidup. Melalui cara ini, penulis membawa kembali dimensi manusia dalam sejarah yang menarik. Pilihan apa yang dibuat oleh para saksi dan orang-orang sezaman pada saat itu, kepada siapa mereka tetap setia, dan mengapa? Bagaimana pengalaman mereka tetap hidup di masa sekarang dan apa signifikansi periode itu di masa sekarang bagi mereka dan banyak orang lain? Proloog Inleiding POSITIES EN LOYALITEITEN Indonesie-weigeraars en de illusie van een historisch unaniem gedeeld moreel kader ‘Nu in oorlogsgebied geef ik je het commando “vuur!”’ Nederlandse vrouwen in het leger Ibu Djoewariyah Nederlandse vrouwen buiten het leger De papierfabriek: economische belangen, militaire bescherming en liquidaties Het ‘seismografisch’ geheugen van Tarsu’ah ‘Oorlogsmisdadiger, omdat ik ovw'er was’ Het (niet zo) heilige huisje van de bezetting De keuzes voor een (t)huis Pak Idi vertelt over Bandung Lautan Api De demarcatielijn in Bandung Er is maar een naam nodig: het verhaal van mijn grootvader Onderwijs dat barrieres slecht TAAL De strijd om orde en rust Ophef rondom een artikel in De Groene Amsterdammer De plaats van de ‘baboe’ in het leven van Nederlandse militairen Als de herinnering het tijdperk een naam geeft De mensen die tussen de verhalen staan Bladeren door de oorlog ‘Bersiap’ in Indonesie, ‘Merdekka’ in Nederland Bambu runcing Beelden van bambu runcing Lili Marleen, een idool van de ziel op het slagveld HERINNEREN EN VERGETEN Indonesische reflecties in Nederland I: Nederlands kolonialisme Indonesische reflecties in Nederland II: Nederland en dekolonisatie Op zoek naar Molukse stemmen Brieven uit lang vervlogen tijden Werken aan je verleden Vaders en grootvaders en hun verhalen 17 augustus – 27 december ‘Anjing’ op het Indisch Monument Jonge Indonesische historici en hun rol in de erkenning van lokale monumenten Ratapan Ibu wees me er al op Langs monumenten ten zuiden van Payakumbuh Wie o wie is de eigenaar van monumenten en de hierin vervatte verhalen Zeventig jaar Serangan Umum / de algemene aanval Yogyakarta, 1 maart 1949-2019 Monumenten 1945-1949 in Nederland Epiloog Dankwoord Noten Over de auteurs Prolog Pendahuluan P O S I S I D A N L O Y A L I T A S Para penentang perang dan ilusi historis kolektif ihwal kerangka moral ‘Kini kita berada di medan tempur dan kuperintahkan kau untuk ‘tembak’!’ Para prajurit perempuan Belanda Ibu Djoewariyah Perempuan Belanda bukan tentara ‘Pabrik kertas: kepentingan ekonomi dan perlindungan tentara serta pembantaian’ Memori ‘seismograf’ Tarsu’ah ‘Aku sang penjahat perang karena saya prajurit sukarela’ Tanah [tak] suci semasa pendudukan Pilihan untuk sebuah tempat tinggal Cerita Pak Idi tentang Bandung Lautan Api Garis demarkasi di Bandung Hanya butuh satu nama: Cerita tentang kakek saya Pendidikan yang menerabas sekat B A H A S A Berjuang demi ketertiban dan ketenteraman Kegaduhan gegara De Groene Amsterdammer Tempat seorang ‘baboe’ dalam kehidupan serdadu Belanda di Indonesia Kala ingatan menamai zaman Orang-orang di antara narasi Menjelajahi perang lewat gambar ‘Bersiap’ di Indonesia, ‘Merdekka’ di Belanda Bambu runcing Gambar-gambar bambu runcing Lili Marleen, Pujaan jiwa di medan laga M E N G I N G A T D A N M E L U P A K A N Refleksi Indonesia di Belanda bagian satu: Kolonialisme Belanda Refleksi Indonesia di Belanda bagian dua: Belanda dan dekolonisasi Mencari suara-suara dari Maluku Surat dari masa lalu Menelusuri masa lalu Ayah, kakek, dan kisah mereka 17 Agustus - 27 Desember ‘Anjing’ di atas Indisch Monument Sejarawan muda Indonesia dan perannya dalam mengenali monumen lokal Ratapan Ibu menunjuk padaku Meneroka monumen di selatan Payakumbuh Siapa gerangan pemilik monumen dan narasi yang dikandungnya Memperingati tujuh puluh tahun Serangan Umum Yogyakarta 1 Maret 1949-2019 Monumen 1945-1949 di Belanda Epilog Ucapan Terima Kasih Catatan Tentang Penulis