Cornelis Pieter Chastelein (1748-1806) was een idealist en een overtuigd patriot in een tijd van ingrijpende politieke omwentelingen. In het roerige einde van de achttiende eeuw droeg hij bij aan de komst van de Bataafse Republiek. Vanuit zijn geboortestad Leiden mengde hij zich met het geschreven woord in brieven, tijdschriften, kranten en pamfletten in ideologische conflicten tussen patriotten en Orangisten. Ook was hij actief in patriottische vrijkorpsen. In deze meeslepende monografie brengt Jan-Karel Kwisthout de geestdrift en toewijding van Chastelein tot leven. We volgen deze overtuigde republikein in zijn strijd voor ‘de ware vrijheid’: een staat gebaseerd op volkssoevereiniteit, burgerrechten en democratische vertegenwoordiging. Zijn inzet voor bestuurlijke vernieuwing en burgerparticipatie maakt hem tot een boeiend voorbeeld van de revolutionaire geest die, geïnspireerd door de Verlichting, ook Nederland in zijn greep kreeg. Maar Chastelein werd uiteindelijk een republikein zonder republiek. Zowel de oude als de nieuwe machthebbers zagen hem als een bedreiging en verdreven hem uit het land waarvoor hij zijn hele leven had gestreden. Dit boek plaatst Chastelein in de bredere context van de Bataafse Revolutie en laat zien hoe zijn ideeën over mensenrechten, burgerrechten en democratische beginselen opnieuw actueel klinken in de huidige tijd van populisme, radicalisering en politieke verrechtsing. Een intrigerend portret van een vergeten patriot, die leefde in een turbulente periode waarin het fundament is gelegd voor ons moderne staatsbestel. Woord vooraf 7 1 Stamhouders 11 1.1 Van Dordrecht naar Nantes: Anthonie Anthoniesz. (1558-1626) 11 1.2 Van Nantes naar Amsterdam: Anthonie jr. (1613-1664) 12 1.3 Van Amsterdam naar Batavia: Cornelis (1657-1714) 14 1.4 In Batavia gebleven: Anthony (1682-1715) 16 2 Leidse regenten 17 2.1 Van Batavia naar Voorburg: Cornelis Anthony (1713-1787) 18 2.2 Herenigd in ’s-Gravenhage: De Witte van Schooten 19 2.3 Gezeten burger in Leiden 28 3 Burgemeesterszoon: Cornelis Pieter (1748-1806) 41 3.1 Getrouwd met Elisabeth Anna Roëll 42 3.2 Hertrouwd met Gerbregta Christina Koopman 51 4 Gegrepen door de revolutie 53 4.1 Stedelijke patriottenbewegingen 54 4.2 De revolutionaire tachtiger jaren 57 5 Een loopbaan binnen Leidens veste 63 5.1 Regent van het Heilige Geest Weeshuis 64 5.2 Rentmeester van het Capittel ten Hoogelande 68 5.3 Schout van Leiderdorp 72 5.4 Secretaris van de academische Vierschaar 77 6 Patriot in woord en daad 81 6.1 Oprichting van een vrijkorps en een exercitiegenootschap 84 6.2 Oranjeoproeren in 1784 106 6.3 Literair genootschap Kunst wordt door arbeid verkreegen 116 6.4 Patriottische pamfletten en gedichten 125 6 inhoud 7 Veroordeeld en verbannen uit de oude republiek 146 7.1 Uitgeweken naar Frankrijk 150 7.2 Parijse brieven 152 7.3 Officier in het Bataafs Legioen 160 7.4 Met de Franse bezettingsmacht de Bataafse omwenteling gebracht 167 8 Verbannen uit de Bataafse republiek 173 8.1 Kortstondig publicist in Amsterdam 176 8.2 Ontsnapt en opnieuw uitgeweken naar Parijs 183 8.3 In Parijs hertrouwd met Marie Joanne d’Orleans 186 8.4 In Heythuysen hertrouwd met Joanne Aldegonde van de Ven 189 8.4 Overleden als jurist in Frans Roermond 194 9 De laatste Chastelein 198 Tot besluit 208 Patrilineaire stamreeks Chastelein 211 Geraadpleegde bronnen en literatuur 213 Illustratieverantwoording 218 Register van persoonsnamen 221