Een nieuw perspectief op tieners als ‘werk in uitvoering’: over de vaardigheden en de kennis die ze opdoen, over het tienerbrein, en over de zes rollen die opvoeders spelen in hun ontwikkeling. ‘Geef de tiener twee dingen: wortels en vleugels.’ (Dit boek, vrij naar Johann Wolfgang von Goethe, 1749-1832). Waarover gaat het boek? Dit boek beschrijft de normale, alledaagse ontwikkeling van jongeren: de tienertijd en de rol van ouders, leraren, andere opvoeders en leeftijdsgenoten. Centraal staan leren, denken en ontwikkelen; het gedrag van jongeren thuis, op school en tijdens hobby’s zoals sport of muziek, én hun emotioneel functioneren. De tiener als ‘werk in uitvoering’ In afzonderlijke hoofdstukken komen thema’s aan bod als nieuwsgierigheid, impulsiviteit, taal en denken, plannen en organiseren, en het begrijpen van de wereld om hen heen: vaardigheden die essentieel zijn voor leren en sociaal gedrag. Ook identiteitsontwikkeling krijgt ruime aandacht evenals het gedrag van jongeren op school, bij sport en in hun vrije tijd. Opvoeders spelen meerdere rollen De centrale visie is dat opvoeders de hele tienertijd een actieve rol blijven vervullen en jongeren begeleiden in hun groei en ontplooiing. Ouders leren om naast de rol van manager ook die van supporter, coach, inspirator, mentor en adviseur te vervullen. Leraren en coaches nemen dezelfde rollen op zich, zij het met een andere pedagogische focus. Voor wie? Het boek is geschreven voor iedereen die tieners begeleidt of ondersteunt: ouders, leraren, onderwijsbegeleiders, coaches, pedagogen, psychologen, professionals in jeugdzorg en coaching én voor bestuurders en beleidsmakers. Het boek bevat 30 kaders met aanbevelingen, tips en trucs. Dit boek is als een landkaart voor iedereen die met tieners op reis is: van ouders tot professionals in onderwijs en opvoeding. Dit boek laat zien hoe wij, als volwassenen, het verschil kunnen maken voor onze tieners. 1. ‘Tieners zijn werk in uitvoering. Met vallen en opstaan leren ze de gevolgen van hun gedrag te overzien, impulsen te beheersen, emoties bij zichzelf en anderen te herkennen, risico’s in te schatten en hun leertaken én hun leven te plannen.’ 2. ‘De oplossing voor het probleem dat wij met jongeren hebben, ligt binnen handbereik. Niet zij moeten veranderen, maar wij, de volwassenen, de opvoeders. Door gebruik te maken van inzichten over de ontwikkeling van tieners en hun brein kunnen wij onze verwachtingen bijstellen.’ 3. ‘Jongeren hebben een actieve begeleiding nodig: thuis, op school en bij sport, muziek en vrijetijdsbesteding. Dit vraagt van opvoeders een houding die voorwaarden schept, nieuwsgierigheid voedt, richting wijst en inspireert. Voor het onderwijs betekent dit een omslag in aanpak: van teaching naar learning.’ 4. ‘Mijn hoop is dat dit boek ouders, leraren, coaches, bestuurders en beleidsmakers uitnodigt om met een andere blik naar jongeren te kijken en een realistischer inschatting te maken van wat zij wel en (nog) niet kunnen. Dat besef leidt tot een nieuwe houding: we moeten anders met hen omgaan en meer richting geven. Tieners hebben recht op onze actieve steun, sturing en inspiratie.’ INHOUDSOPGAVE Woord vooraf DEEL 1. Over dit boek 1 Zijn tieners het probleem? 2 Het tienerbrein: een ander perspectief 3 Een vooruitblik op dit boek Kader: De tien essentiële voorwaarden voor ontplooiing DEEL 2. De tiener en zijn functioneren 4 Het hongerige brein: wat iedereen moet weten Kader: Tien breinfeiten die iedere opvoeder moet kennen 5 Verwondering en verbeelding 6 Nieuwsgierigheid 7 Impulsiviteit en spanningsbehoefte 8 Taal en inzicht 9 Werken aan mondelinge taalvaardigheid 10 Waarom kennis belangrijk is 11 Denken en redeneren 12 Sociaal gedrag en groepsdruk 13 Emoties 14 Empathie 15 Zelfinzicht en zelfregulatie 16 Plannen en organiseren 17 Executief functioneren 18 Identiteit en persoonlijke groei DEEL 3. Wat wij als opvoeders kunnen doen 19 De leer- en leefomgeving 20 De opvoeder: taken en rollen 21 De manager 22 De supporter 23 De coach 24 De inspirator 25 De mentor 26 De adviseur Nawoord: een ander perspectief op de tiener Over de auteur Dankwoord Bronnen Register