Psychologen en orthopedagogen moeten vaak een diagnose vaststellen. Maar waaraan moet een professionele aanpak van diagnose en classificatie precies voldoen? Heeft een diagnose en classificatie alleen positieve effecten op de cliënt? Hoe zit het met stigma? Kan het ook anders? Op deze vragen worden in dit boek antwoorden gegeven. Dit boek beschrijft een Aanpak van de Beschrijvende Diagnose (ABD) voor psychologen. Deze ABD is afgeleid van de richtlijn psychiatrische diagnostiek voor psychiaters, sluit aan bij wat in de DSM-5-TR onder de aanpak voor de beschrijvende diagnose wordt verstaan en bij wat in de GGZ Standaarden binnen de generieke module diagnostiek onder diagnose wordt verstaan. Over de DSM-5-TR wordt veel informatie toegelicht die niet in het beknopt overzicht van de criteria te vinden is, maar wel in het handboek DSM-5-TR. Om stigma te verminderen wordt de probleembeschrijving geïntroduceerd: dit is de diagnose in de taal van de cliënt. In het praktijkboek worden veel casus-illustraties gegeven, zodat de psycholoog er direct mee aan de slag kan. De beschrijvende diagnose en DSM-classificatie is o.a. bedoeld voor de (aanstaande) (gz)-psycholoog, psychotherapeut, klinisch (neuro)psycholoog en orthopedagoog(-generalist) werkzaam in de ggz, psychologenpraktijk, jeugdzorg, medische zorg, vb-zorg, verslavingszorg en forensische zorg. Ton van Heugten heeft ruim 40 jaar in de klinische praktijk gewerkt en is inmiddels niet praktiserend klinisch psycholoog-psychotherapeut. Hij werkte met uiteenlopende cliënten in de kliniek en ambulant en gaf veel (na)scholing aan (aanstaande) professionals. ---------------- "Ik durf te stellen dat we Ton dankbaar mogen zijn voor dit boek. Want hoelang zitten we al niet te wachten op een visie die de conceptuele, culturele en sociaaleconomische afstand tussen ggz-hulpvrager en ggz-hulpverlener kan overbruggen? Dit boek doet precies dat. En faciliteert zo een mogelijkheid om werkelijk ‘samen te gaan begrijpen’ en ‘samen te gaan proberen’ in een model van co-creatie van ggz” ….“De excellente bijdrage van dit boek is dat het een dimensie van diagnostiek toevoegt die aansluit bij deze manier van improviseren naar emergentie in het complexe systeem. Want naast een meer klassieke – en overigens bijzonder goed geformuleerde en immens verrijkte – benadering van beschrijvende diagnose en classificatie, biedt de schrijver ook een manier om de link te leggen naar de hulpvrager op het niveau van diens ervaring in het complexe systeem: de probleembeschrijving. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om hulpverleners in de ggz een instrument te bieden waarmee ze een dergelijke overbrugging kunnen maken.” .... “Simpel en doeltreffend – naast revolutionair en een manier om de disciplines van psychologie en psychiatrie te helpen om meer toekomstbestendig te worden dan nu het geval is." Jim van Os, Hoogleraar Psychiatrie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht Inhoudsopgave Introductie 13 1 Inleiding 15 1.1 Waarom dit boek? 15 1.2 Beschrijvende diagnose en DSM-classificatie 18 1.2.1 Aanpak beschrijvende diagnose voor psychologen 18 1.2.2 Bruikbaarheid richtlijn voor psychologen 20 1.3 Classificerende diagnostiek met de DSM 21 1.4 De probleembeschrijving 22 1.4.1 Waarom een probleembeschrijving? 22 1.5 Tenslotte 28 2 De beschrijvende diagnose 31 2.1 Overzicht op hoofdlijnen van de richtlijn 32 2.2 Psychische problematiek herformuleren in psychische stoornissen 37 2.3 Samenwerking psycholoog en cliënt 41 3 Aanpak van de Beschrijvende Diagnose (ABD) voor psychologen 43 3.1 ABD-onderdeel 1: Informatie verzamelen, ordenen, wegen en samenvatten 45 3.1.1 Informatie verzamelen 45 3.1.2 Informatie ordenen 46 3.1.3 Informatie wegen en samenvatten 56 3.2 ABD-onderdeel 2: Formuleren van structuurelementen 57 3.2.1 Syndroom-diagnose (en syndroom), psychische stoornis, differentiële diagnose, bijkomende diagnose 57 3.2.2 Hypotheseformulering ontstaansvoorwaarden en ontstaanswijze 65 3.3 ABD-onderdeel 3: Formuleren van de beschrijvende diagnose 67 3.3.1 Met de drie ABD-onderdelen formuleren van de beschrijvende diagnose 70 3.4 Casusillustratie Danny 72 3.4.1 Diagnostische samenvatting 72 3.4.2 Format met de gegevens over Danny 73 3.4.3 Bespreking casus 74 4 Classificerende diagnostiek 77 4.1 Globaal overzicht van het handboek 79 4.1.1 Enkele algemene uitgangspunten voor DSM-5-TR uit deel I van het handboek 80 4.1.2 Categoriaal versus dimensionaal 80 4.1.3 Definitie van een psychische stoornis in DSM-5-TR 81 4.1.4 Klinische training 82 4.1.5 Aanpak van de beschrijvende diagnose in het handboek, deel I 82 4.1.6 Enkele belangrijke aanvullende onderwerpen in deel I van het handboek 83 4.2 Onderwerpen uit het handboek, deel II 84 4.2.1 Psychische stoornissen zijn in DSM-5-TR ingedeeld in twintig hoofdstukken 84 4.2.2 Aanvullende informatie bij 350 psychische stoornissen 86 4.2.3 Dimensies, specificaties en spectra 87 4.3 Aandachtspunten bij de DSM-5-TR 89 4.3.1 Taal 89 4.3.2 Beschrijvende diagnose en DSM-classificatie 91 4.3.3 Voldoen aan de criteria van een psychische stoornis 92 4.3.4 Voorlopige classificatie en hoofdclassificatie 93 4.3.5 Andere gespecificeerde en ongespecificeerde psychische stoornis 95 4.3.6 Psychische stoornis door medicatie of een somatische aandoening 97 4.4 Globale inhoud handboek deel III 98 4.4.1 Meetinstrumenten 98 4.4.2 Culturele benadering en cultureel interview 99 4.4.3 Alternatief model voor persoonlijkheidsstoornissen 100 4.4.4 Aandoeningen rijp voor verder onderzoek 101 4.5 Casusillustratie Anna 102 4.5.1 Diagnostische samenvatting 102 4.5.2 Beschrijvende Diagnose met Format (zie paragraaf 3.3.1) 104 4.5.3 Bespreking casus 105 5 De probleembeschrijving 109 5.1 De probleembeschrijving 109 5.1.1 Klachten en ervaren moeilijkheden 111 5.1.2 Probleemgevoeligheid 113 5.1.3 Beschermende factoren 114 5.1.4 Directe aanleiding 114 5.1.5 Andere belastende omstandigheden 114 5.1.6 Illustratie probleembeschrijving Sander 115 5.1.7 Illustraties van gewone taal bij psychische problemen 116 5.2 Wanneer een probleembeschrijving op te stellen 121 5.3 DSM-classificatie naast probleembeschrijving 122 5.4 Casusillustratie Jeroen 125 5.4.1 Diagnostische samenvatting 126 5.4.2 Format: beschrijvende diagnose, probleembeschrijving en DSM-5-TR-classificatie 127 5.4.3 Bespreking casus 128 Woord van dank 131 Literatuur 133