Herstel staat in de psychische zorg en het sociaal domein volop in de belangstelling. De aandacht richt zich op versterken van veerkracht, benutten van potenties, eigen initiatief of contact zoeken met lotgenoten. Professionals weten veel over wat zij doen om problemen te verhelpen of aandoeningen te behandelen. Kennis over hoe mensen herstellen is nog beperkt. Hoe werkt herstel en wat kunnen we daarvan leren? Hoe lukt het veel mensen zélf oplossingen te vinden voor hun problemen? Hoe vergaat het degenen die niet meer in beeld zijn? Op veel van deze vragen hebben we nog geen goed antwoord. Dat houdt negatieve verwachtingen in stand. Dit boek legt uit dat herstel een leerproces is, en dat we kennis kunnen benutten over hoe mensen leren. Het geeft een overzicht van belangrijke principes van menselijke leerprocessen. Het gaat over geheugen, motivatie, ervaring, kennis en vaardigheden. Welke rol speelt stress daarbij? Hoe creëer je een geschikte leeromgeving? Hoe krijgen mensen meer vertrouwen in hun eigen mogelijkheden? Psychische aandoeningen kunnen het leren hinderen, maar het is niet onoverkomelijk. Leren is een optie voor iedereen. Door de principes daarvan te kennen en te benutten verbeteren de vooruitzichten van mensen met sociale en psychische problemen. Herstel als leerproces is voor iedere hulpverlener die werkt met herstelondersteunende zorg. Jaap van der Stel is Lector GGZ (psychische gezondheidszorg) Hogeschool Leiden en werkte jarenlang als onderzoeker bij GGZ inGeest. Hoofdstuk 1 | Probleemstelling 15 InleIdIng 15 1. observatIes 15 Professionals weten vooral veel over zichzelf 15 Nauwelijks progressie in resultaten psychische zorg 16 2. Herstel Is een leerproces 17 Leren 19 Herstellen 22 Gezondheid en welzijn 24 3. WetenscHappelIjke vragen over leren en Herstel 26 samenvattIng en ImplIcatIes 30 Hoofdstuk 2 | Focus op leren 31 InleIdIng 31 1. leren 31 Werkgeheugen en langetermijngeheugen 34 Motivatie 35 2. Hoe leren We? 36 Leren van het onderwijs 36 3. aspecten van leren 39 Leeromgeving 40 Jezelf begrijpen 40 Doelen stellen 41 4. leren leven 42 Hoezo, herstellen is leren? Een theoretische exercitie 45 5. Focus op ondersteunIng van leerprocessen 48 Spontane leerprocessen 49 Leerprocessen onderscheiden 51 Transformatief leren 53 6. Het geHeugen nader bescHouWd 54 Geheugensystemen 56 Geheugen en gewoontevorming 60 samenvattIng en ImplIcatIes 62 Hoofdstuk 3 | Focus op herstellen 63 InleIdIng 63 1. Wat Is Herstel? 63 Klinisch herstel 65 Maatschappelijk herstel 66 Functioneel herstel 66 Toelichting: executieve functies en capaciteiten 67 Persoonlijk herstel 70 Universele behoeften 71 Zelfregulatie 72 2. leerprocessen bIj Herstel 74 Theoretische en praktische consequenties 75 3. benutten van HerstelpotentIeel 76 Doelgerichtheid versterken, zelfregulatie bevorderen 79 4. Werken aan Herstel 81 Zelf doen én hulp krijgen 81 5. leren en Herstellen 83 Leren 83 Focus op werkgeheugen 84 Belang van instructie 88 Consequenties voor herstel 88 Ter afsluiting 91 samenvattIng en ImplIcatIes 92Deel II | Uitwerking: taal, zelfregulatie, stress Hoofdstuk 4 | Focus op taal 95 InleIdIng 95 1. tHeorIe van danIel dor over de WerkIng van taal 96 Instructies geven 98 2. scHone taal spreken 99 Ervaringskloof overbruggen 100 3. de betekenIs van verHalen 102 Narratief 102 Verhalen in historisch perspectief 103 Nieuwe werkelijkheid scheppen 104 Betekenis van verhalen voor psychische en sociale zorg 105 Elkaar beter begrijpen 107 4. narratIeven 109 Betekenis van narratieven voor herstel 110 samenvattIng en ImplIcatIes 112 Hoofdstuk 5 | Focus op zelfregulatie 113 InleIdIng 113 1. van alles zelF (moeten) doen 114 2. ontWIkkelIng van zelFregulatIe 115 Zelfregulatie is primair een sociale technologie 117 Als sociale technologie lijkt zelfregulatie op taal 118 Het sociale karakter van zelfregulatie 119 3. de beHoeFte aan zelFregulatIe 122 Specifiek menselijke samenwerking 123 4. executIeve FunctIes – soFtWare en HardWare 124 5. consequentIes voor Herstel 126 Samenhang in aspecten van of typen herstel 127 Zelfregulatie en leren 128 Niveaus van zelfregulatie 129 Toepassing in de praktijk 131 samenvattIng en ImplIcatIes 134Hoofdstuk 6 | Focus op stress 135 InleIdIng 135 1. Wat Is stress? 136 Onderzoek naar stress 138 Stressbronnen wegnemen en coping 139 2. stress en Het breIn 141 Stress en het geheugen 144 Betekenis voor (de ondersteuning van) herstel 148 3. crIsIsmanagement en beHeersIng van stress 149 Crisisplannen 149 Uitvoeren van plannen oefenen 152 Twee geheugensystemen 153 Implementatie-intenties 154 4. consequentIes voor proFessIonals en naastbetrokkenen 157 samenvattIng en ImplIcatIes 158 Deel III | Herstelverhalen InleIdIng 161 luna 163 danIëlle scHIpper 166 robbert abels 169 mIenI WesterInk 172 tIm kreuger 176 natalIe Wensveen 179 annette katIman 182 toon Walravens 185 Epiloog 189 tot besluIt 192 Over de auteur 195 Register 197 Referenties