Meertaligheid is een hot item, een van de speerpunten in het advies voor herziening van het onderwijscurriculum. Iedereen heeft er een mening over maar in werkelijkheid bestaat er nog veel onwetendheid. De primaire doelstelling van Het meertalige kind is om professionals die dagelijks met meertaligheid en meertalige kinderen werken zoals beleidsmakers, leerkrachten, pedagogisch medewerkers, logopedisten, medewerkers ouder- en kindcentra en alle anderen die met meertaligen te maken hebben, kennis te laten maken met alle aspecten van meertaligheid. Hoe functioneren kinderen die meertalig opgroeien? Wat zijn de knelpunten en hoe zijn die op te lossen? In deel een van het boek geeft de auteur een uiteenzetting van de stand van zaken en beleid omtrent meertaligheid. Welke vooroordelen en angsten leven er en hoe zit het met het fenomeen taalachterstand? Deel twee zoemt in op het meertalige brein. Hoe ziet dat eruit? Welke rol speelt taal voor een meertalig kind? Hoe zit het met de multiculturele identiteit? Deel drie gaat over het meertalige kind in zijn omgeving. Thuis, bij het consultatiebureau, in zijn vrije tijd, in de voorschoolse voorziening, op school en bij de logopedist. Marinella Orioni is Nederlandse van Italiaanse afkomst en moeder van twee drietalige kinderen. Na haar studie Nederlands werkte ze onder meer als docent Nederlands aan de Université Lille 3 en het Institut Néerlandais in Parijs. Tegenwoordig is ze naast het schrijven actief met lezingen en workshops meertaligheid en interculturaliteit in binnen- en buitenland. Inhoud Voorwoord 11 Deel I Meertaligheid: stand van zaken 1 Meertaligheid in de schijnwerpers 19 Waarom is meertaligheid vandaag de dag zo actueel in Europa? 22 Het (meer)talenbeleid in Nederland, België en Frankrijk 24 2 Wildgroei van ideeën over meertaligheid 33 ‘Meer talen spreken is verwarrend voor een kind’ 34 ‘Meer talen spreken is vermoeiend voor een kind’ 36 ‘Meertalige kinderen beginnen later met praten’ 36 ‘Hij zegt niets, dus hij begrijpt me vast niet (stille periode)’ 37 ‘Van elke taal een beetje, maar geen enkele taal goed’ 38 ‘Hij heeft een accent, dus hij is niet meertalig …’ 41 ‘Meertaligheid is leuk, maar de talen moeten wel nuttig zijn’ 43 3 Hardnekkige misverstanden rond taalachterstand 47 Taalachterstand onder de loep 48 Het niveau van de schooltaal, een indicatie? 48 Op zoek naar de boosdoener 51 De taalarme omgeving 54 4 Noodzaak tot heroriëntatie 57 De multiculturele samenleving in beweging 57 Impact van eentalig denken op het meertalige kind 60 Van een eentalige naar een meertalige blik 61 Deel II Kennismaken met het meertalige kind 5 Het meertalige brein 67 Taalsystemen in het brein 68 Taalverwervingsfasen 70 De voortalige fase (nul tot een jaar) 71 De vroegtalige fase (een tot tweeënhalf jaar) 72 De differentiatiefase (tweeënhalf tot vijf jaar) 72 De voltooiingsfase (vanaf vijf jaar) 73 Simultane taalverwerving 73 Successieve (consecutieve) taalverwerving 74 Passieve en actieve taalverwerving 75 Metalinguïstisch bewustzijn 77 Executieve functies 78 Meertaligheid houdt het brein gezond 79 6 De rol van taal voor het meertalige kind 81 Taalrelatie 82 Talen van meertalige kinderen 82 Evenwicht tussen de talen 88 Meertalige woordenschat 91 Geboren vertalers? 95 Taalkeuze 96 Taalmixen 101 7 De multiculturele identiteit 105 Kwestie van kiezen? 106 Multiculturele benadering 109 Acceptatie van een multiculturele identiteit 114 8 De meertalige blik op de samenleving 117 Een brede, flexibele en kritische blik 117 Een communicatieve blik 119 Een talige blik 121 Een professionele blik 122 Een terugblik 123 Deel III Het meertalige kind in de samenleving 9 Het meertalige kind thuis 127 Het meertalige gezin 127 Een meertalige opvoeding is een prachtig cadeau aan je kind, maar het gaat niet vanzelf 130 Gezinsmeertaligheidsbeleid 131 Taalkeuze van meertalige ouders 133 Aandacht schenken aan de taligheid van het kind 135 Home literacy environment 136 Het consultatiebureau 138 Activiteiten ter bevordering van de thuis- en schooltaalontwikkeling 139 10 De meertalige peuter in de voorschoolse voorzieningen 141 Meertalige voorschoolse voorzieningen 144 Meertalige opvang versus meertalige kinderen in de opvang 148 Problematiek van taalarme kinderen 149 Voor- en vroegschoolse educatie 150 Effecten van de taalstimuleringsprogramma’s 153 Integrale kindcentra 155 Concrete actiepunten voor pedagogisch medewerkers 156 11 De meertalige leerling op school 159 Meertalige leerlingen in het onderwijs 161 Anderstalige leerlingen in het onderwijs 162 Meertalig onderwijs, vreemdetalenonderwijs 163 Meertalige leerlingen in het meertalige onderwijs 166 Tweetalig onderwijs schooltaal-moedertaal 168 Moedertaalonderwijs 169 Kennis van leerkrachten over meertalige leerlingen 172 Hoe ziet de meertalige leerling eruit? 175 De thuistaal: obstakel of hulpmiddel … Wat vindt de leraar? 177 Rol van de leraar 182 Talensensibilisering 185 Translanguaging oftewel functioneel veeltalig leren 189 In de praktijk 192 12 Het meertalige kind bij de logopedist 197 Meertaligheid en taalontwikkelingsstoornissen (TOS) 197 Wat zegt de wetenschap? 200 Signalering 204 De logopedist 205 Anamnese 206 Diagnostiek 208 Interpretatie testresultaten: taalstoornis of taalachterstand? 211 Meertalige kinderen met een TOS: behandeling en advies 212 Meertalige logopedie 214 Nawoord 217 Dankwoord 219 Personenregister 221 Geraadpleegde literatuur 223