“Bir bilsen…” Fotoğrafçı Çiğdem Yüksel’in ziyaret ettiği birçok kadın hayat hikâyesine bu sözlerle başlıyor. Evlerini yurtlarını bırakıp yeni bir hayat kurmak üzere Hollanda’ya gelen kadınlar bunlar; tıpkı Yüksel’in anneannesi gibi. Ne var ki, görsel arşivlerimizde onların hikâyelerinin izlerine pek rastlanmıyor. Yüksel, aile albümlerinden seçtiği karelerle, yaptığı röportajlarla, çektiği portrelerle bu görünmezliğe son vermeyi amaçlıyor. Göçün acısından, sıla hasretinden, yolunu kaybedip tekrar bulmaktan söz ediyor kadınlar. Çalışmaktan, çocuklara bakmaktan, yeni bir dil öğrenmekten. Aşktan ve mutsuz evliliklerden. Kadın olarak kısıtlanmaktan ve özgürleşmekten. Fabrika işçisi ya da temizlikçi olarak Hollanda ekonomisine sundukları katkıdan, özgürlük ve eşit haklar için verdikleri mücadeleden söz ediyorlar. Hikâyeleri birbirinden farklı, çokkatmanlı ve birçok yoruma açık – her insani deneyimde olduğu gibi. Kitapta yer alan bazı kadınların anlatıları daha önce fotoğrafçı Bertien van Manen’ın Vrouwen te Gast (1979; Misafir Kadınlar) adlı çalışmasında belgelenmiş. Yüksel bu kadınları yıllar sonra tekrar ziyaret ederek onlara yeni bir yorumla hayat veriyor. Her biri 60-80 yaşında olan bu kadınların hikâyelerinin Hollanda tarihine dahil edilmesi için zaman gittikçe daralıyor.