Interfacultaire lessenreeks over mens, maatschappij en wetenschap. Zeshonderd jaar na de stichting van de Leuvense universiteit blikken we in dit nieuwe boekdeel terug op enkele markante momenten uit haar geschiedenis. De hoofdstukken in deze bundel schetsen levendig en beknopt de ontwikkeling van de KU Leuven als kennisinstelling. Ze belichten het door Erasmus gestichte drietalencollege, recent onderzoek naar de collegenotities van studenten uit de zestiende en zeventiende eeuw, de opheffing van de universiteit in de nasleep van de Franse revolutie en haar heroprichting als katholieke instelling, en de splitsing van de universiteit in de vroege jaren ’70. De auteurs in dit boek staan ook stil bij de rol die de universiteit zich vandaag toemeet in het kennislandschap: als laboratorium voor maatschappelijke betrokkenheid, kruispunt van internationale kennisuitwisseling, broedplaats van hoogopgeleide arbeidskrachten en motor van innovatie. Of het nu gaat om het bestrijden van Alzheimer, het vermijden van verkeersdoden of de toekomst van 3D-printen: veel van de wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen van vandaag vereisen bij uitstek een interdisciplinaire aanpak. De auteurs van de KU Leuven Instituten die meewerkten aan deze bundel geven een verhelderende inkijk in hun gevarieerde onderzoeksdomeinen.Met bijdragen van Bart De Strooper, Stijn Daniels, Raf Van Rooy, Brecht Van Hooreweder, Christian Maes, Tom Daems, Johan Swinnen, Violet Soen, Wouter Druwé, Nicolas Standaert, Rudi Laermans, Pieter Dhont, Kaat Wils, Christiaan Aart Engberts, Mark Derez, Sarah Vansteenkiste, Koen Debackere. Zeshonderd jaar na de stichting van de Leuvense universiteit blikken we in dit nieuwe boekdeel terug op enkele markante momenten uit haar geschiedenis. De hoofdstukken in deze bundel schetsen levendig en beknopt de ontwikkeling van de KU Leuven als kennisinstelling. Ze belichten het door Erasmus gestichte drietalencollege, recent onderzoek naar de collegenotities van studenten uit de zestiende en zeventiende eeuw, de opheffing van de universiteit in de nasleep van de Franse revolutie en haar heroprichting als katholieke instelling, en de splitsing van de universiteit in de vroege jaren ’70. De auteurs in dit boek staan ook stil bij de rol die de universiteit zich vandaag toemeet in het kennislandschap: als laboratorium voor maatschappelijke betrokkenheid, kruispunt van internationale kennisuitwisseling, broedplaats van hoogopgeleide arbeidskrachten en motor van innovatie. Of het nu gaat om het bestrijden van Alzheimer, het vermijden van verkeersdoden of de toekomst van 3D-printen: veel van de wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen van vandaag vereisen bij uitstek een interdisciplinaire aanpak. De auteurs van de KU Leuven Instituten die meewerkten aan deze bundel geven een verhelderende inkijk in hun gevarieerde onderzoeksdomeinen. Inhoud INLEIDING 11 DE ZIEKTE VAN ALZHEIMER 15 Bart De Strooper 1. Typologie van de aandoening 15 2. Behandelopties: huidige en toekomstige richtingen 17 3. Conclusie 19 NUL VERKEERSDODEN: UTOPIE OF REALISTISCH DOEL? 21 Stijn Daniels 1. Inleiding 21 2. Is ons verkeer onveilig? 22 3. Dimensies van verkeersveiligheid 24 4. Theorieën over ongevallenoorzaken 30 5. Wat brengt de toekomst? 35 HET SUCCES VAN HET LEUVENSE DRIETALENCOLLEGE. HET MIT VAN DE ZESTIENDE EEUW? 39 Raf Van Rooy 1. Ten geleide: een namiddag in het Leuvense Drietalencollege 39 2. Progressief onderwijs in een conservatieve universiteitsstad 47 3. De ‘Leuvense methode’: Andreas Vesalius als kritisch lezer 54 4. Bij wijze van besluit: het MIT van de zestiende eeuw? 60 6 Inhoud 3D-PRINTEN VAN POLYMEREN, METALEN EN TECHNISCHE KERAMIEKEN. HYPE OF REVOLUTIE? 67 Brecht Van Hooreweder 1. Situering 67 2. 3D-printen van polymeren 69 3. 3D-printen van metalen 72 4. Voor- en nadelen van 3D-printen 73 5. Succesverhalen 74 6. Hype of revolutie? 85 FYSICA VAN EN VOOR HET LEVEN 87 Christian Maes 1. Fysica en de dood 88 2. Een nieuwe vaart 91 3. De fysica-invalshoek 93 4. Fysica ten dienste van het leven 98 5. Grote vragen 100 6. Conclusie 105 PREVENTIE VAN FOLTERING EN ONMENSELIJKE OF DEGRADERENDE BEHANDELING OF BESTRAFFING 107 Tom Daems 1. Inleiding 107 2. De preventieve wende 109 3. Europa 111 4. Globaal en nationaal toezicht 114 5. Balans 116 6. De dialoog 117 Leeswijzer en verantwoording 121 Inhoud 7 KRIJGEN WE KANKER OOIT DE WERELD UIT? 123 Johan Swinnen 1. ‘Jij hebt kanker’: Een harde boodschap 123 2. Een lange geschiedenis bepaald door mensen, toevallige gebeurtenissen en technologische ontwikkelingen 124 3. Kanker: een ziekte veroorzaakt door ‘foutjes in het DNA’ 126 4. Elke tumor is verschillend 128 5. ‘Foute genen’ als doelwitten voor gerichte therapie: op weg naar een doelgerichte en gepersonaliseerde behandeling van kanker 129 6. Kanker is meer dan een foutje in de kankercel: het tumorecosysteem 130 7. Het tumorecosysteem als doelwit voor therapie: de opkomst van immuuntherapie 132 8. Krijgen we kanker dan ooit de wereld uit? 134 9. Een boodschap van hoop 139 STICHTINGSDOCUMENTEN EN STUDENTENNOTITIES. EEN NIEUWE BLIK OP STUDENTEN EN DOCENTEN AAN DE ‘OUDE’ UNIVERSITEIT LEUVEN (1425-1797) 141 Violet Soen en Wouter Druwé Inleiding 141 1. De verloren gegane stichtingsbul 142 2. Organigram 145 3. Stabiliteit 147 4. Vernieuwing 152 5. Studenten en hun notities 156 6. Conclusie 159 8 Inhoud SERVICE-LEARNING: DE SAMENLEVING ALS KLASLOKAAL 163 Nicolas Standaert 1. Een samenleving onder bedreiging: naar een nieuw sociaal contract 164 2. Ervaringsgerichte pedagogieën van samenwerking en solidariteit 172 3. Zoektocht naar een verhaal voor de service-learningcultuur 182 4. Conclusie: gratuit en verrassingsleren 186 VAN RADICAAL NAAR CLASSIC : FASE VAN ANNE TERESA DE KEERSMAEKER (ROSAS) MEER DAN VEERTIG JAAR LATER 191 Rudi Laermans Inleiding: hoe Fase ontstond 191 Fasering als choreografisch principe: ‘Piano Phase’ nader bekeken 193 ‘Come out’, ‘Violin Phase’ en ‘Clapping Music’ 196 Eenheid-in-tweeheid: de relatie tussen dans en muziek 200 Artistiek minimalisme in veelvoud 203 De minimalistische eigenheid van Fase 205 Getransformeerde alledaagsheid 208 De productie en eerste receptie van Fase 211 Fase en de genese van het Vlaamse veld voor hedendaagse dans 213 Klassieker en repertoirestuk: Fase vandaag 215 EEN RIJKS-, KATHOLIEKE OF HELEMAAL GEEN UNIVERSITEIT IN LEUVEN? OMWENTELINGEN IN HET UNIVERSITAIRE LANDSCHAP TUSSEN 1795 EN 1835 221 Pieter Dhondt De Keizerlijke Universiteit als revolutionair alternatief (1795-1814) 224 Het streven naar één universiteit in de Zuidelijke Nederlanden (1814-1817) 229 Zoeken naar een evenwicht tussen externe en interne vrijheid aan de rijksuniversiteiten (1817-1830) 234 Chaos als gevolg van de volledige onderwijsvrijheid (1830-1835) 241 Inhoud 9 AMERICAN DREAMS . STUDENTENMOBILITEIT VAN EN NAAR LEUVEN IN DE NEGENTIENDE EN VROEGE TWINTIGSTE EEUW 249 Christiaan Engberts en Kaat Wils Priestertekort in Amerika 251 De oprichting van het Amerikaans College 253 Studenten en alumni van het Amerikaans College 255 Leuven en de Catholic University of America 257 De Eerste Wereldoorlog als breekpunt 260 Uiteenlopende uitwisselingstrajecten 262 Katholicisme als hinderpaal; gender als vergeten categorie 264 Tussen controle en zorg 266 Amerikaanse impressies over België 269 Belgische ervaringen in de VS 271 Besluit 273 DE SPLITSING VAN DE LEUVENSE UNIVERSITEIT 277 Mark Derez KRAPTE OP DE VLAAMSE ARBEIDSMARKT?! EEN BLIK OP DE STAND VAN ZAKEN, PROGNOSES, GEVOLGEN, OPLOSSINGEN EN DE ROL VAN OPLEIDING EN UNIVERSITEIT 317 Sarah Vansteenkiste 1. Wat is krapte? Hoe krap is de Vlaamse arbeidsmarkt? 317 2. Wat beïnvloedt krapte en hoe kan krapte evolueren in de toekomst? 323 3. Welke gevolgen heeft krapte? 327 4. Hoe kunnen we krapte oplossen? 330 5. De rol van de universiteit? 346 10 Inhoud DE INNOVATIEVE ROL VAN ONZE UNIVERSITEIT 351 Koenraad Debackere 1. De innovatierol van de universiteit en haar associatie in perspectief 351 2. Kennis en kenniscreatie 356 3. Disciplinariteit, interdisciplinariteit en transdisciplinariteit, nodig voor innovatie vanuit wetenschap 360 4. Grenzen van kennis verleggen 362 5. LRD: organiseren voor kennis- en technologieoverdacht 364 6. Empirische onderbouw van de KU Leuven-innovatieportfolio, recente LRD-casussen 368 7. Nabeschouwingen 378 LIJST VAN DE AUTEURS 383