Larinda bundelde haar ervaring, kennis over hoogbegaafdheid en verschillende theorieën. Het boek is niet alleen vanuit de theorie geschreven, maar geboren in de praktijk: het raakt én helpt (ACT). ‘Wat mij diep van binnen raakt, is dat ik in mijn praktijk zoveel mensen zie met onbegrip over zichzelf of die worstelen met het leven.’ Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, je zelf betekenis wil geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid dan is dit boek een waardevol instrument. Larinda bundelde haar ervaring, kennis over hoogbegaafdheid, Dąbrowski’s theorie van positieve desintegratie en de polyvagaaltheorie in praktische, op de Acceptance and Commitment Therapy gebaseerde, werkvormen. Het boek met het ABC voor een vrij en betekenisvol leven is niet alleen vanuit de theorie geschreven, maar geboren in de praktijk waardoor het raakt én helpt. Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, je zelf betekenis wil geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid dan is dit boek een waardevol instrument. Larinda bundelde haar ervaring, kennis over hoogbegaafdheid, Dąbrowski’s theorie van positieve desintegratie en de polyvagaaltheorie in praktische, op de Acceptance and Commitment Therapy gebaseerde, werkvormen. Het boek met het ABC voor een vrij en betekenisvol leven is niet alleen vanuit de theorie geschreven, maar geboren in de praktijk waardoor het raakt én helpt. Een addendum en werkvormenboek om nog dieper op ACT en hoogbegaafdheid in te gaan zijn via de auteur verkrijgbaar. Inhoudsopgave Voorwoord 12 Inleiding 16 Deel 1,2 en 3 16 Adviezen en werkvormen 17 Theorieën 18 ABC voor een vrij en betekenisvol leven 19 A: Accepteer 20 B: Bewustwording 20 C: Creëer groei 21 Deel 1 Theoretische achtergrond hoogbegaafdheid 25 Hoogbegaafdheid 25 Delphi-model Hoogbegaafdheid 27 Dr. Kazimierz Dąbrowski 32 Dąbrowski’s tijdraam 32 Persoonlijkheidstheorie 33 Mijn verwarring over Dąbrowski’s theorie van positieve desintegratie 35 De combinatie Dąbrowski’s theorie van positieve desintegratie en ACT 36 Inleiding op Dąbrowski’s theorie van positieve desintegratie 37 Persoonlijke ervaring met positieve desintegratie 38 Drie factoren in persoonlijkheidsontwikkeling 40 Factor 1: Erfelijkheid (nature) 40 Intensiteit en overprikkelbaarheid 41 Overexcitabilities (overprikkelbaarheden) 43 Intellectuele overprikkelbaarheid 44 Verbeeldende overprikkelbaarheid 47 Psychomotorische overprikkelbaarheid 49 Zintuiglijke overprikkelbaarheid 51 Emotionele overprikkelbaarheid 54 Intuïtie 56 Anders voelen door stigmatisering en labelen 58 Mijn veranderde visie op het concept hoogbegaafdheid 59 Factor 2: Omgeving (nurture) 61 Mismatchervaring 61 Factor 3: De wil om te groeien 64 De derde factor en hoogbegaafdheid 67 Werkvorm: Verplaats je in de wereld van de ander 69 Vijf ontwikkelniveaus Ontwikkelpotentieel 74 Ontwikkelpotentieel 74 Ontwikkelniveau 1. Primaire integratie 77 Schema Dąbrowski’s theorie van positieve desintegratie 79 Ontwikkelniveau 2. Eenlagige desintegratie 80 Ontwikkelniveau 3. Spontane meerlagige desintegratie 83 Ontwikkelniveau 4. Georganiseerde meerlagige desintegratie 84 Ontwikkelniveau 5. Secundaire integratie 86 Ontwikkeldoelen en prestatiedoelen 87 Werkvorm: Stel je eigen ontwikkeldoelen 88 Acceptance and Commitment Therapy (ACT) 93 Waarom werken met ACT? 93 Derde generatie gedragstherapie 94 Zes kernprocessen 95 Stoppen met wat niet werkt 97 Psychologische flexibiliteit 99 Hechting 101 Heroverweging van Dąbrowski’s theorie van positieve desintegratie 102 Veilige hechting: een thema dat in ieders leven speelt 103 Onveilige hechting 104 Still face experiment 105 Polyvagaaltheorie 106 Neuroceptie 107 Interoceptie 109 Grenzen voelen 109 Diepe ademhalingsoefening 110 Bodyscan 111 Werkvorm: De bodyscan 111 Zelfregulerend vermogen van het lichaam 112 Inzicht in je stressniveau 113 Werkvorm: Stressinventarisatie 113 The Window of Tolerance 115 Werkvorm: Maak je eigen ECG 115 Werkvorm: Twinkeldagboek 117 Het hoogbegaafde brein 119 Hoogbegaafdheid diagnosticeren 119 Intelligentie en creativiteit 120 Analytisch denken 121 Emotie en ratio 121 Ontwikkeling emotieregulatie 123 Werkvorm: Emotie-inventarisatie 124 Frustratie 126 Verveling 126 Blijdschap 126 Coregulatie is van levensbelang 128 Executieve functies en vaardigheden 128 Neurobiologische concepten 130 Emotionele prikkeling 132 Deel 2 Persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid 134 Ruimte maken en ruimte nemen 134 Werkvorm: Levensboek 137 Wie ben ik eigenlijk? 139 Existentiële thema’s 140 Zinvol leven 141 Mentale klachten ten gevolge van betekenisgeving 141 Eenzaamheid in crisissen 142 Existentieel bestaansrecht 143 Existentiële depressie 144 Trauma en triggers 146 Rejection sensitivity 147 Trauma resilience 150 Posttraumatische groei 150 Het niet-vertelde verhaal 151 Spiegelen aan het tijdraam waarin je opgroeide 152 Leveren om te krijgen 152 Verbinding maken 154 Werkvorm: De kunst van verbinding maken 156 Verbinding met jezelf 156 Verbinding met anderen 156 Deel 3 Verbinding met je omgeving 156 Spirituele verbinding 157 Zelfactualisatie 157 Zeilbootmetafoor 158 Identificatieproces als groeiproces 172 Werkvorm: Je bent meer dan je denkt 173 Had ik toen maar geweten wat ik nu weet 177 Levend verlies 180 Bereidheid om ruimte te maken 181 Werkvorm: De inhoud van jouw bibliotheek 183 Omgaan met hevige emoties 184 Werkvorm: Door de poort en dichter bij jezelf 185 Reflectie op jouw bibliotheek 186 Heb je pijn of lijd je? 188 Werkvorm: Metafoor van het lege glas 188 Werkvorm: Vermijdingsstrategiën 191 Controle en vermijding 191 Mijn vermijdingsstrategieën 192 Innerlijke ervaringen voelen 194 Heb jij strenge regels? 194 Regels zijn ook helpend 196 Bewustwording van jouw regels en oordelen 197 Jouw top 5 regels 200 Werkvorm: Strategieverandering ten gunste van jezelf 201 B: Bewustwording van jezelf, anderen en de wereld 204 Hoelang moet je oefenen? 205 Woorden hebben kracht 205 Werkvorm: Positief journalen dankbaarheidsdagboek 207 Werkvorm: Drie dagelijkse zegeningen 208 De kracht en kwetsbaarheid van een associatief brein 211 Werkvorm: Woord herhalen 214 Werkvorm: Je hebt keuzevrijheid 215 Werkvorm: Beschrijven van gedachten 215 Werkvorm: Je hand draaien 216 Werkvorm: Verstillen 216 Praktische uitwerking in het ABC voor een vrij en betekenisvol leven 161 Zeven principes voor een vrij en betekenisvol leven 161 Zeven principes voor groei 162 Het ABC voor een vervullend leven 162 A: Accepteer jezelf, anderen en de wereld 164 Op ontdekkingsreis: hoogbegaafdheid op volwassen leeftijd 164 7 fases van groei in zelfbewustzijn en hoogbegaafdheid 166 Fase 1. Hoogbegaafd = Einstein 166 Fase 2. Hoogbegaafd = IQ 166 Fase 3. Hoogbegaafd = IQ + meer 166 Fase 4. Kenmerken als perspectief 166 Fase 5. Verschillende types en profielen 167 Fase 6. Wat als talent niet tot ontplooiing komt? 167 Fase 7. Van duiding naar ondersteuning 167 Leercirkel van Maslow 167 Identiteitsontwikkeling 168 Zelfconcept: anders dan in de gewone psychologie 169 Zelfbeeldontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid 169 Als een vis in een kom 170 Vrij zijn Het brede begrip zelfkennis Werkvorm: Gedachten op afstand bekijken Werkvorm: Zingen maakt vrij Werkvorm: Douche Werkvorm: Sprookje Werkvorm: Waterval Het grote geheim van ACT Werkvorm: Gedachten een naam geven Kennismaken met ‘Stinkvis’ Ervaar je weerstand? 223 De kunst van het verstillen 223 Werkvorm: Wake-upcall van je persoonlijke waarden 249 Waardeninventarisatie 250 Werkvorm: Wat wil jij nu werkelijk? 251 Werkvorm: De hoofdrol is voor jou 252 Comfortzone 254 Toegewijd in actie komen voor de invulling van een vrij en betekenisvol leven 256 Wat moet je doen om gelukkig te zijn? 256 Wat je emoties je willen vertellen 257 Op weg naar een vrij en betekenisvol leven 259 Werkvorm: De invulling van je leven 260 Werkvorm: Markeringspunten 262 Werkvorm: Markante punten 263 Werkvorm: Jouw kernzin 264 De droom van je leven 265 Werkvorm: Thuiskomen bij wat je eigenlijk al weet 266 Verankeren 270 Werkvorm: Jouw bestemming in één zin 270 Geef de relatie met jezelf een cijfer 274 Koester je idealisme 274 Irrationele illusies 275 Mijn waarden en toekomst 276 Dankwoord 278 Bronvermelding 282 Verstillen in plaats van piekeren Werkvorm: Richt je op wat je om je heen hoort Leven of overleven Werkvorm: Verstillen door te starten met stoppen Verstillen maar niet op een yogamat Werkvorm: SIFT-onderzoek om te voelen en ervaren 228 Kairos en Chronos 229 C: Creëer groei voor jezelf, anderen en de wereld 230 Handelen uit persoonlijke verantwoordelijkheid 237 Een groot zelfbewustzijn Werkvorm: Kosten-batenanalyse Werkvorm: Verhalenbibliotheek 240 Vormgeving 241 Werkvorm: Analyse verhalenbibliotheek 242 Je kunt ervoor kiezen vrij te zijn Creëer persoonlijke groei 246